Wat is de rol van de fysiotherapeut tijdens de COVID-19-pandemie?

Vandaag de dag ziet de fysiotherapeut steeds vaker patiënten met COVID-19-gerelateerde klachten zoals vermoeidheid, kortademigheid, geheugen- en concentratieproblemen, spier- en gewrichtspijn, koorts, keelpijn en reuk- en smaakveranderingen. Volgens de voorlopige definitie is er sprake van Long COVID als mensen na een besmetting met het virus langer dan 12 weken klachten houden. Hoewel er nog veel onzeker is over de (langetermijn)gevolgen van het virus, is ondertussen wel al gebleken dat patiënten gebaat zijn bij behandeling door een multidisciplinair team. Denk daarbij aan een huisarts, ergotherapeut, psycholoog, logopedist, diëtist en natuurlijk aan de fysiotherapeut. Ter gelegenheid van de World Physical Therapy Day, vandaag 8 september, spraken we met fysiotherapeuten Liza, Jasper en Eefje over hun ervaringen tijdens de pandemie.

Bij welke klachten na een infectie met COVID-19 kan de fysiotherapeut helpen?

De drie therapeuten zijn het er roerend over eens: dé COVID-19-patiënt bestaat niet. Logisch ook als er al meer dan 200 gerelateerde klachten geregistreerd zijn die in verschillende combinaties en gradaties kunnen voorkomen. Daarnaast zijn er ook patiënten die al bekend waren met andere klachten. Eefje: “We zien patiënten die vóór hun COVID-19-infectie gezond waren en daarna pas diverse klachten kregen. Maar er zijn ook patiënten die naast de gevolgen van COVID-19 ook nog te maken hebben met andere ziektes of aandoeningen.”

En als er niet één patiënt is, is er natuurlijk ook niet slechts één behandeling. Liza: “We kijken zoals altijd naar de patiënt als individu. We brengen daarom allereerst de stoornissen en beperkingen in kaart en beginnen dan gericht aan de therapie. Zo komen alle relevante COVID-19-klachten waarmee de patiënt zich presenteert aan bod tijdens de behandeling, maar wel binnen de mogelijkheden en beperkingen die eventuele comorbiditeiten met zich meebrengen.”

Om de stoornissen en beperkingen in kaart te brengen, voeren de therapeuten allereerst een anamnese uit. Hierbij vertelt de patiënt over zijn eigen ervaringen en worden de subjectieve problemen van de patiënt vastgelegd. Vervolgens voert de fysiotherapeut een onderzoek uit om de objectieve problemen in kaart te brengen en worden de uitkomsten van beide delen van het onderzoek aan elkaar gelinkt. Een door de patiënt ervaren beperking in belastbaarheid kan bijvoorbeeld verklaard worden door een verminderde spierkracht van been- en/of ademhalingsspieren en een verlaagd uithoudingsvermogen. De behandeling wordt vervolgens hierop afgesteld.

Welke rol speelt de fysiotherapeut bij de behandeling van een patiënt met Long COVID?

De hulp die een fysiotherapeut kan bieden aan een patiënt met (langdurige) klachten na een doorgemaakte COVID-19-infectie is afhankelijk van de klachten en daardoor heel divers. Eefje: “Een man van 52 jaar presenteerde zich ruim een half jaar na zijn COVID-19-besmetting met een persisterend verlaagd energieniveau, een verlaagde belastbaarheid en kortademigheid. Waar hij normaal met gemak uren kon lopen, lukte dat nu nog amper 10 minuten. We hebben ingezet op een langzame ophoging van de belastbaarheid door middel van oefentherapie die gericht was op zowel uithoudingsvermogen als spierkracht. De behandeling sloeg goed aan: na ongeveer drie maanden beperkte zijn kortademigheid hem niet meer in zijn activiteiten.” Jasper: “Een patiënte van eind 60 had na een doorgemaakte infectie last van een veranderde smaakperceptie, maar was daarnaast ook extreem moe en kortademig. Bij haar heb ik allereerst ingezet op ademhalingsoefeningen met als doel een longontsteking te voorkomen.” Eefje: “Ik heb ook patiënten gezien met spanningsklachten in rug en nek ten gevolge van bedlegerigheid en veel hoesten. In die gevallen bestond mijn behandeling, naast lichamelijke activering, ook uit het losmaken van de betrokken spieren, bijvoorbeeld door triggerpoint behandeling, massage en rekken. Indien nodig, leerde ik hen ook ontspanningsoefeningen voor thuis aan.”

Hoe kan de fysiotherapeut helpen bij indirecte gevolgen van COVID-19?

De fysiotherapeut kan niet alleen helpen bij directe gevolgen van het virus, maar ook bij klachten die er indirect mee in verband staan. Eefje: “Ik heb het laatste jaar meer patiënten dan normaal gezien met klachten in nek en/of rug als gevolg van het verplichte thuiswerken en de slechte werksetting die daar bij veel mensen mee gepaard gaat. Voor optimalisatie van de thuiswerkplek schakel ik ergotherapie in. Zelf leer ik de patiënten houdingsoefeningen aan en geef ik tips en adviezen om het lichaam zo min mogelijk te laten lijden onder de aangepaste omstandigheden.” Jasper: “Ik heb patiënten gezien die door de langdurige sluiting van hun sportschool of -vereniging erg passief zijn geworden, wat tot gewichtstoename en rugklachten heeft geleid. Ik probeer ze in dat geval vooral oefeningen aan te leren die ze ook thuis kunnen doen, zodat ze minder afhankelijk worden van hun vereniging.”

De fysiotherapeut geeft de patiënten dus inzicht in hun klacht en zoekt samen met hen een weg om de situatie zo optimaal mogelijk te maken, of het nou om werk, sport of het algemeen dagelijks leven gaat. Ook verwijst de fysiotherapeut de patiënt -indien nodig en al dan niet via de huisarts- door naar andere (para)medische disciplines. Een multidisciplinair team is daarom een must voor welke COVID-19-gerelateerde klacht dan ook. Liza: “Ik heb patiënten gezien, vooral jongeren, die bij mij kwamen met lichamelijke klachten die losstonden van COVID-19, maar die tevens psychische klachten hadden als gevolg van sociaal isolement. Na overleg met de patiënt schakel ik dan allereerst een huisarts in voor een eventuele verwijzing naar een psycholoog. Vervolgens starten we samen een oefenprogramma op omdat het bewezen is dat activering bijdraagt aan de verlichting van psychische klachten.” Ook zien de geïnterviewde fysiotherapeuten meer patiënten als gevolg van de uitgestelde zorg door het ziekenhuis. Liza: “De ergste gevallen die ik heb gezien, zijn de mensen die te lijden hebben gehad onder de uitstel van de reguliere zorg. Dan heb ik het bijvoorbeeld over mensen met ernstige artrose in heup of knie. Fysiotherapie is dan het enige dat de pijn en beperkingen nog enigszins draaglijk houdt. De focus ligt daarbij niet alleen op pijndemping, maar ook op het behoud van functionaliteit. Vaak maak ik hierbij gebruik van dryneedling, gewrichtsmobilisaties en oefentherapie.”

Wanneer moet ik contact opnemen met een fysiotherapeut?

Sommige lichamelijke en/of psychische klachten lossen zichzelf niet op. Dat is niet anders bij COVID-19-klachten. Het is niet erg om het lichaam even de tijd te geven om zelf zijn weg te vinden, maar zodra blijkt dat de vooruitgang uitblijft of stagneert, is het verstandig om professionele hulp in te schakelen. Het belang van een multidisciplinair team mag daarbij niet onderschat worden. En aan dat multidisciplinair team levert de fysiotherapeut een nuttige en onmisbare bijdrage. Dus heb je zelf COVID-19 gehad en ervaar je klachten en beperkingen in het bewegend functioneren, maak dan zeker eens een afspraak met een fysiotherapeut. Op Zorgzoeker van Chronisch ZorgNet of defysiotherapeut.com vind je fysiotherapeuten in jouw buurt die kennis hebben van longziekten en ook scholing hebben gevolgd voor het behandelen van mensen met Long (langdurige) COVID. 

Deel dit artikel