Wat is het NDT-Bobath concept?

Tot halfweg de vorige eeuw werden hersenletsels voornamelijk orthopedisch benaderd. Maar na de Tweede Wereldoorlog zorgde het echtpaar dr. Karl Bobath (pediater) en Berta Bobath (fysiotherapeut) voor een ware revolutie in de behandeling van kinderen en volwassenen met een hersenletsel. Haar fascinatie voor bewegingen en zijn medische kennis leidden samen tot het NDT-Bobath concept. Tot vandaag blijft deze methode wereldwijd de meest gebruikte voor de behandeling van patiënten met hersenletsel, vertelt fysiotherapeut Tara Hanssen.

“De Bobath-methode is een gamechanger geweest binnen de neurologische revalidatie”, bevestigt Tara Hanssen. “De methode start vanuit observaties. Hoe beweegt de patiënt zich, hoe organiseert hij of zij zich? Van daaruit gaan we dan op zoek naar een inclusieve, individuele aanpak per patiënt.”

Waarom een individuele aanpak?

Dat klinkt logisch, maar volgens Tara is de NDT-Bobath aanpak toch lang geen evidentie geweest binnen de klassieke fysiotherapie. “Het vereist een individuele aanpak, die verder kijkt dan louter de aangedane ledematen. Je moet alles continu in vraag stellen als therapeut: je behandeling, je eigen handelingen, de hele omkadering van de patiënt.  Er bestaat in principe geen standaard hemiplegisch motorisch beeld zoals de handboeken langdurig beweerden. Dat betekent dus ook dat een standaard behandeling eigenlijk niet mogelijk is. Maar dat houdt het als therapeut natuurlijk wel heel interessant!

De Bobath-therapie … bestaat niet?

Ondanks de toenemende populariteit van de door de Bobaths ontwikkelde methode, benadrukt Tara dat dé Bobath-therapie niet bestaat. “Er bestaat geen standaard behandeling. Er zijn geen handelingen of materialen waarvan je kan zeggen: als je die gebruikt, dan ben je een echte Bobath-therapeut. Zo werkt het niet. Het Bobath-concept biedt een kader voor de analyse en het herstel van het  functionele bewegen. Je moet anders leren kijken dan in de basisopleiding die je hebt gekregen als kinesitherapeut. Je leert dieper kijken.”

“De methode start vanuit observaties. Hoe beweegt en functioneert de patiënt? Dan gaan we op zoek naar een aanpak op maat van de patiënt.”

Neurologische revalidatie vraagt om specialisatie

Tara kwam tijdens haar stages als pediatrisch therapeut al snel in aanraking met het Bobath concept. “Tijdens mijn opleiding tot pediatrisch therapeut leerde ik vooral de verschillende aandoeningen kennen, maar pas tijdens mijn stages leerde ik hoe ik daarmee moest werken. Daar viel het me op hoe mensen op het terrein telkens vertelden: “Wat ik nu toepas, is een techniek gebaseerd op het Bobath concept.” Of: “Dat heb ik geleerd tijdens mijn Bobath-opleiding”. Ik begreep dat ik een stukje miste. Ik wist wat een hersenverlamming inhield, wat hypertonie was. Maar welke invloed heeft zo’n verlamd armpje op de hele romp, op het hele bewegingspatroon? Toen ik daarna op mijn huidige werkplek terechtkwam, kwam ik met de Bobath-methode voor volwassenen in contact. Ik zag collega’s bijscholingen volgen en begreep dat de methode veel dieper ging dan mijn basiskennis neurologie aan de universiteit. Het was de missing link om mijn behandelingen te optimaliseren. Dus ben ik ook aan de opleiding begonnen.”

Waarom bestaan er twee opleidingen voor het Bobath concept?

Tara legt uit dat de Bobath-methode voor kinderen en de methode voor volwassenen erg van elkaar verschillen, en dus ook een heel andere opleiding vragen. “De pediatrische opleiding is een stevige, halftijdse postgraduaatsopleiding van een academiejaar. Ze legt sterk de nadruk op de neurologische samenhang van de motorische ontwikkeling van baby’s en kinderen. In mensentaal: waarom moet een baby eerst op zijn rug en zijn buik liggen, voordat hij verder kan bewegen? En dat vertaalt men dan naar de pathologie: als er een letsel is op een bepaalde plaats in de hersenen, welk effect heeft dat dan op de ontwikkelende motoriek en vooral, hoe benaderen we dat als therapeut?”

“Bij de opleiding tot Bobath-therapeut voor volwassenen leert men vooral anders te kijken naar de patiënt. Je leert een functionele beweging uit te spitten tot je tot een hypothese komt waarom een patiënt beweegt zoals hij of zij beweegt. Dit wordt dan gelinkt aan de huidige wetenschappelijke kennis uit de neuro(fysio)logie. Het is een intensieve voltijdse cursus van drie weken met nadruk op klinisch redeneren, observatie en verfijnen van je behandelvaardigheden.” Verder kennen de twee opleidingen nog een belangrijk verschil, legt Tara uit: “Als je de Bobath-therapie voor kinderen succesvol aflegt, mag je jezelf meteen Bobath-therapeut voor kinderen noemen. Bij volwassenen is dat niet het geval. Na je basiscursus van drie weken moet je eerst binnen een bepaalde periode nog twee gevorderde cursussen volgen. Binnen beide opleidingen moet je binnen de vijf jaar een opfriscursus volgen om je titel te behouden.”

Geen glazen bol

Wat patiënten mogen verwachten van een Bobath-behandeling, hangt volgens Tara erg af van elke individuele situatie. “Volwassen patiënten hebben ook allemaal verschillende verwachtingen. Sommigen willen op hun gemak van de woonkamer naar de keuken kunnen lopen, anderen willen weer kunnen fietsen of hun kinderen naar hun sportclub brengen. We hopen die doelstellingen natuurlijk zo dicht mogelijk te benaderen. Maar als je werkt met neurologische letsels, bezit je nooit een glazen bol.

De motivatie van de persoon is bijvoorbeeld belangrijk. Onze emoties sturen onze bewegingen aan, en daardoor ook ons herstel. Dat klinkt misschien wat zweverig, maar het is wetenschappelijk bewezen dat het deel van onze hersenen dat verantwoordelijk is voor onze emoties een belangrijke rol speelt in het initiëren van bewegingen. Uiteraard volstaat louter enthousiasme niet en is elk neurologisch letsel anders. Er moet vaak hard gewerkt worden en dan nog is dat lang geen garantie voor succes. We spreken meestal over lange revalidatietrajecten met veel ups en downs.  

Maar hoe uitzichtloos een situatie soms mag lijken, toch laten we ons graag verrassen door onze patiënten. We hebben al mensen in het revalidatiecentrum gehad die geen enkele oprichting hadden tegen de zwaartekracht, maar die we toch weer leerden stappen, al dan niet met hulpmiddel. Zo’n casussen doen ons therapeutenhartje natuurlijk erg goed! (glimlacht)”

Fysiek en mentaal veeleisend voor de neurologische fysiotherapeut

Ook voor Tara kan de behandeling van patiënten met een niet aangeboren hersenletsel behoorlijk zwaar zijn. “Ik tref mijn patiënten en hun omgeving op een heel emotioneel geladen kruispunt in hun leven. Je ziet ze drie à vijf keer per week, soms zelfs vaker. Je praat met hen, maar ook met hun omgeving, en dan heb je het regelmatig ook over andere dingen in hun leven. Dat zijn intense momenten, haast intiem. Je deelt immers hetzelfde doel, en dat doel is van immens belang voor de rest van hun leven. Daar komen dus best wel veel emoties bij kijken, ja.”

Maar ook fysiek kan de behandeling van deze mensen behoorlijk belastend zijn, legt Tara uit. “De patiënt moet natuurlijk altijd het hardst werken, maar binnen de Bobath- methode moet je als therapeut toch ook behoorlijk de armen uit de mouwen steken. Je kunt niet zomaar zeggen, nu laat ik mijn patiënt even los, want dan is de kans groot dat het op een valincident uitdraait. Zeker in het begin van de revalidatie zijn er toch fysiek behoorlijk zware technieken nodig om de veiligheid van je patiënt te garanderen. Als dat een oud vrouwtje van 45 kilogram is, valt dat wel mee. Als dat een volwassen persoon is van 120 kilo, is het een heel ander verhaal.” (lacht)

Bobath-behandeltafel

Gelukkig kan een neurologisch therapeut terugvallen op verschillende hulpmiddelen, zoals krukjes, passieve liften,… . Het belangrijkste hulpmiddel in therapie is volgens Tara onmiskenbaar de Bobath-behandeltafel. “Een Bobath-tafel heeft bijna de grootte van een tweepersoonsbed, en is daardoor een ruim werkveld. Zo kun je als therapeut overal rond je patiënt zitten voor de juiste technieken in een rugbesparende houding. Maar het is ook veel veiliger voor de patiënt zelf. Als sommige patiënten op hun rug liggen en een arm valt van de tafel, kan dat al voldoende zijn om hen te doen rollen. Op een gewone behandeltafel ligt je patiënt dan op de grond. Bij een Bobath-tafel niet, die is ruim genoeg om veiligheid te bieden.

Ook voor baby’s is het handig. Je hoeft je oefeningen namelijk niet met de baby op een mat op de grond te doen, waarbij je de hele tijd op je knieën voorovergebogen zit. Nee, je kunt de baby op de Bobath-behandeltafel leggen, terwijl je op een krukje voor de baby zit. Met de Bobath-behandeltafel heb je dan een mooi, stabiel werkveld met meer dan voldoende werkruimte.”

ONTDEK GYMNA.GO BOBATH

Tara behandelt haar patiënten niet alleen in lighouding op de Bobath-behandeltafel, ze laat ze ook aan de rand zitten of positioneert hen ernaast in stand. “Doordat de tafel zo stabiel is en in de hoogte versteld kan worden, kunnen patiënten er perfect langs staan. De eerste stappen van mijn patiënten worden meestal langs een Bobath-behandeltafel gezet. Daarbij komt best veel kracht te liggen op een zijde van de tafel, maar zo’n tafel kan dat aan.”

De Roy Orbison-methode

Ondanks de zware mentale en fysieke belasting van haar baan, zou Tara deze voor geen geld ter wereld willen inwisselen. “Mijn baan geeft me veel voldoening. Het is elke keer weer een speciale ervaring als je een patiënt van passief en ondergaand, terug naar een actief deelnemende persoon kan brengen, dat is elke keer opnieuw een speciale ervaring. Er zijn personen die je voor de rest van je leven meedraagt.

Ik denk dan spontaan aan een man die misschien wel zestig jaar ouder was dan ik, maar waar ik een goede klik mee had. Die man hield enorm van Roy Orbison. Telkens als we in therapie waren, zette ik iets van Roy Orbison op. Dan fleurde hij daar helemaal van op en ging hij vanzelf ook beter rechtop staan! (lacht) Maar ook denk ik aan mensen die dezelfde leeftijd hebben als ik, of die me aan mijn ouders, familie of vrienden doen denken. Met het enige verschil dat deze mensen het verkeerde lotje getrokken hebben en van het ene op het andere moment zwaar hulpbehoevend zijn. Als ik hen dan dankzij de Bobath-methode kan helpen om een stukje van hun leven terug te winnen … Dat zijn personen en momenten die je voor altijd mee blijft dragen in je hart.”

MEER WETEN ? 

NEEM CONTACT OP

Deel dit artikel